Instantie

President Rechtbank Amsterdam

Samenvatting

De modereportage `Dressed to kill’ is onrechtmatig jegens een groot
aantal lezers en daarmee jegens Blijf van mijn lijf op grond van haar
doelstellingen omdat de beelden inspireren tot geweld tegen vrouwen. De
foto’s in Rails brengen geweld tot uitdrukking en zijn daarom van een
geheel ander gehalte dan andere, erotisch bedoelde, reclameboodschappen,
zoals Fa, Love en Fashion.

Volledige tekst

Verloop van de procedure:

Ter terechtzitting van 13 november 1992 heeft Blijf van m’n lijf gesteld
en gevorderd overeenkomstig de in fotokopie aan dit vonnis gehechte
dagvaarding. Daarbij heeft zij haar eis zonder bezwaar van Multi Magazines
aangevuld in die zin dat zij subsidiair enige andere rectificatie vordert.

Multi Magazines heeft verweer gevoerd met conclusie tot weigering van de
gevraagde voorziening.

Na verder debat hebben partijen stukken, waaronder van weerszijden
produkties en pleitnotities, overgelegd voor vonniswijziging.

Gronden van de beslissing

1. In dit vonnis wordt uitgegaan van de volgende feiten:

a. Blijf van m’n Lijf heeft in haar statuten de volgende doelstellingen
opgenomen:

” De vereniging stelt zich ten doel de belangen van de Blijf van m’n
Lijf-instellingen te behartigen. De vereniging streeft in dit verband naar
een beleid dat de Blijf van m’n Lijf- instellingen de mogelijkheid biedt
invulling en uitvoering te geven aan het zelfhulpprincipe in de opvang aan
mentaal en fysiek mishandelde en met mishandeling bedreigde vrouwen en hun
kinderen op een geheim adres en met waarborg van de anonimiteit, en voorts
het aan de orde stellen van al die feiten en strukturen, die
vrouwenmishandeling veroorzaken en in stand houden, alles in de ruimste
zin”.

b. Multi Magazines is uitgeefster van het blad Rails, dat gratis in de
trein beschikbaar is voor reizigers.

c. In het nummer van augustus-september 1992 is een fotoreportage
opgenomen onder de titel ‘DRESSED TO KILL Rails regisseert een modieuze
thriller, Hoofdrolspelers: huurmoordenaar en gangsterliefje. Inzet: leven
of dood. Kleding: mannenpakken. Afloop: fataal’.

d. In die modereportage treedt een man op als huurmoordenaar en een vrouw
als een gangstermeisje. Op de eerste foto is te zien dat de man, die een
nylonkous over zijn hoofd draagt, de vrouw onder bedreiging met een
vuurwapen ontvoert. De tweede en derde foto tonen de vrouw vastgebonden
en geblinddoekt. Op de vierde foto draagt de man de vrouw als lijk weg.
De laatste foto toont de vrouw dood tussen stenen en afval.

e. Multi Magazines zal in het december-januari 1992/1993 nummer van Rails
een artikel opnemen onder de titel ‘Dressed to Kill’. De tekst daarvan is
in fotokopie aan dit vonnis gehecht en wordt als hier herhaald en ingelast
beschouwd.

f. In dat artikel wordt vermeld dat de redactie van Rails, de Nederlandse
Spoorwegen, de Reclame Code Commissie en de Raad voor de Journalistiek
meer dan honderd boze brieven hebben ontvangen van lezers die de reportage
te realistisch, te vrouw-onvriendelijk en aanzettend tot geweld tegen
vrouwen vinden, dat het nooit de bedoeling is geweest mensen te shockeren
of te kwetsen, en dat de reportage de strekking had de traditionele
cliches van het thriller-genre en de stereotiepe man/vrouw-verhoudingen
te relativeren. Die bedoeling had volgens Rails duidelijk moeten zijn uit
de fotografie en de styling.

g. Ter zitting heeft Multi Magazines te kennen gegeven dat de woorden
‘Vervelend, want’ op de twaalfde regel zullen worden vervangen door: ‘Wij
betreuren dit in hoge mate’, gevolgd door een nieuwe volzin. Voorts wordt
achter de zin ‘Te realistisch, te vrouw-onvriendelijk en aanzettend tot
geweld tegen vrouwen, vonden de meeste briefschrijfsters en -schrijvers’
een komma geplaatst, met daarachter de tekst ‘waaronder vele Blijf van m’n
Lijf-huizen’.

h. In het blad Adformatie van 17 september 1992 is een interview geplaatst
met de hoofdredacteur van Rails, M. van Sinderen, die zegt het te
betreuren dat de reportage bij vele lezers zo slecht is gevallen.

2. Blijf van m’n Lijf vindt de fotoreportage schadelijk voor het werk van
Blijf van m’n Lijf-instellingen en onnodig grievend voor de vrouwen voor
wie deze instellingen werken. Zij meent dat de reportage
vrouwenmishandeling maatschappelijk in een verkeerd daglicht plaatst door
die mishandeling te presenteren als een spannend en aantrekkelijk vermaak.
Op grond van de stelling van Multi Magazines aldus jegens Blijf van m’n
Lijf onrechtmatig handelt, vordert zij:

a. primair Multi Magazines te gebieden in de eerstvolgende uitgave van het
blad Rails haar verontschuldigingen aan te bieden, en wel op tenminste een
halve bladzijde van de redactionele ruimte van het blad, subsidiair enige
andere rectificatie, en

b. Multi Magazines te veroordelen Blijf van m’n Lijf redactionele ruimte
beschikbaar te stellen van twee pagina’s in hetzelfde nummer van Rails als
waarin het onder a gevorderde gebod wordt uitgevoerd.

3. Multi Magazines heeft daartegen het volgende aangevoerd. De reportage
is bedoeld als pastiche en is geinspireerd door thriller-films, hetgeen
blijkt uit de gebruikte titel van de reportage, die verwijst naar de
gelijknamige film van Brian De Palma. In de reportage is getracht de
traditionele cliches van het thriller-genre, inclusief de stereotiepe
man/vrouw- verhoudingen, door overdrijving te relativeren. Zij betreurt
oprecht dat lezers zich aan de reportage hebben gestoord. Zij kan zich,
achteraf bezien, wel voorstellen dat sommige lezers, in het bijzonder
mishandelde en met mishandeling bedreigde vrouwen, de foto’s
aanstootgevend en in strijd met de goede smaak vinden. Dit houdt volgens
Multi Magazines echter niet automatisch in dat de publicatie onrechtmatig
is.

4. Multi Magazines heeft voorts onder meer gewezen op:

– een aantal recente televisieprogramma’s en films waarin verkrachtingen
of sexueel geweld voorkomen, zoals Derrick, Twin Peaks, Basic Instinct,
The Accused en Dressed to Kill;

– bladen als Panorama, Nieuwe Revu en Aktueel, waarin incidenteel foto’s
worden gepubliceerd die door een deel van het lezerspubliek als
aanstootgevend worden beschouwd;

– het televisieprogramma ‘Keek op de Week’ van enige weken geleden, waarin
aandacht werd besteed aan het nieuwe boek van Madonna en op parodierende
wijze een vergelijking werd gemaakt tussen de verslaggeving over de
vliegtuigramp in de Bijlmer en de verslaggeving over ‘de nationale
bomenramp’;

– een aantal recente reclame-uitingen, die stof hebben doen opwaaien,
zoals reclames voor Fa, Droste, Love Fashion, Mazda en Jordache, die noch
de Reclame Code Commissie, noch het College van Beroep in strijd met de
goede smaak en het fatsoen of pornografisch heeft geacht.

5. Dit verweer wordt verworpen. De bewuste reportage in het
augustus-september nummer van Rails is geplaatst temidden van serieuze
artikelen over theaters, ballet, evenementen, het Concours Hippique, het
Amstel Hotel, muziek en film. In die context wordt, anders dan bij het
zien van bijvoorbeeld het programma ‘Keek op de Week’, geen satire of
parodie verwacht. Aangezien het blad Rails beschikbaar is voor
treinreizigers gedurende hun reis, nodigt het uit tot een kennisneming die
niet anders dan oppervlakkig kan zijn. Ook daardoor zal de satirische
intentie van de reportage, die niet duidelijk is uit de beelden, niet op
het eerste gezicht kenbaar zijn voor degenen die daarvan kennis nemen
zonder te letten op de relativerende tekst over de aankleding van de
‘spelers’.

6. De vergelijking met de door Multi Magazines genoemde tijdschriften,
films en reclame-uitingen gaat eveneens mank. De bladen Panorama, Nieuwe
Revu en Aktueel richten zich op een ander publiek dan dat van Rails. Het
filmpubliek is op de hoogte van de aard van de films die worden vertoond
in de bioscoop en op de televisie. De foto’s in Rails brengen geweld tot
uitdrukking en zijn daarom van een geheel ander gehalte dan de hiervoor
genoemde, erotisch bedoelde, reclameboodschappen.

7. De conclusie is dat de reportage onrechtmatig is jegens een groot
aantal lezers en daarmee jegens Blijf van m’n Lijf op grond van haar
doelstellingen, omdat de beelden inspireren tot geweld tegen vrouwen.
Hoewel de rectificatie onder die omstandigheden toewijsbaar is, wordt de
gevraagde voorziening geweigerd, omdat Blijf van m’n Lijf daar geen belang
meer bij heeft. In dat verband wordt het volgende overwogen.

8. Het artikel dat Multi Magazines in het eerstvolgende nummer van Rails
zal plaatsen bevat reeds een verontschuldiging waarmee Multi Magazines
genoegzaam tegemoet is gekomen aan de eis van Blijf van m’n Lijf. Daarmee
wordt voldoende aangegeven dat sprake is van een onrechtmatige publicatie,
ook in de ogen van Multi Magazines c.q. Rails. Aan die boodschap kan de
door Blijf van m’n Lijf gevorderde rectificatie niets meer toevoegen.

9. De onder b gevraagde voorziening, die strekt tot het verkrijgen van
twee pagina’s redactionele ruimte, druist in tegen de verantwoordelijkheid
en de grondwettelijke vrijheid van meningsuiting van de redactie van Rails
en de uitgeverij Multi Magazines. Op grond daarvan mogen zij weigeren een
hun onwelgevallig artikel te publiceren.

10. Nu partijen over en weer voor een gedeelte in het ongelijk zijn
gesteld, worden de proceskosten gecompenseerd.

Beslissing:

1. Weigert de gevraagde voorziening.

2. Compenseert de proceskosten aldus, dat iedere partij de eigen kosten
draagt.

3. Verklaart dit vonnis uitvoerbaar bij voorraad. Deze zaak is
gegarandeerd door het Proefprocessenfonds Rechtenvrouw.

Rechters

Mr. Asscher