Geef migranten in thuiszorg en huishoudelijke dienstverlening de ruimte

Position paper voor rondetafelgesprek rechtspositie deeltijd huishoudelijk personeel, 25 mei 2011

Sarah van Walsum, UHD migratierecht, Vrije Universiteit Amsterdam

• Het huidige Nederlandse kabinet staat voor de opdracht de kosten in de zorg te beperken. De laatste tijd wordt in dat verband gerefereerd naar het “Duitse model”. Daarbij wordt vooral verwezen naar de rol die familie in Duitsland zou spelen bij het verstrekken van onbetaalde zorg. Wat de Nederlandse voorstanders van dit Duitse model er niet bij vertellen, is dat dit zorgmodel – net als het Italiaanse – in toenemende mate leunt op zorg geboden door inwonende migranten. Ook in Duitsland zijn vrouwen immers buitenshuis gaan werken, en moeten zij zorgtaken uitbesteden. Anders dan Italië, voorziet Duitsland echter niet in een toelatingsregeling voor migranten werkzaam in de thuiszorg en huishoudelijke dienstverlening. Deze worden daar slechts oogluikend gedoogd. Het Duitse model dat door Nederlandse bewindslieden wordt omarmd, draait dus op de arbeid van ongedocumenteerde inwonende migranten.
• Een alternatief model
  Gelukkig zijn er voorbeelden die laten zien dat werk in de thuiszorg en de huishoudelijke dienstverlening ook anders kan worden geregeld, zoals in de Amerikaanse stad Los Angeles. Net als in Nederland, gaat het systeem daar uit van uit-huis werkende zorgverleners, die op part-time basis voor meerdere zorgontvangers werken. Maar er zijn ook verschillen. Het grootste verschil met Nederland is dat in Los Angeles de thuiszorg en huishoudelijke dienstverlening sterk is georganiseerd, zowel aan de kant van de werknemers – via de vakbond – als aan die van de werkgevers – via onder andere patiëntenorganisaties. Hierdoor is het mogelijk gebleken om op zeer creatieve wijze in te spelen op de specifieke kenmerken van deze sector, zoals: werknemers die geïsoleerd van elkaar werken; het werken voor meerdere werkgevers tegelijk; het werken in de privésfeer; arbeidsverhoudingen die complex zijn door hun persoonlijk karakter – welk versterkt kan worden door de zorgafhankelijkheid van een werkgever, enz.
  Een voorbeeld van deze vernieuwende aanpak is de manier waarop werknemers beschermd worden tegen de gevolgen van ontslag. Dit gebeurt niet via een werkloosheidsverzekering; er worden dan ook geen premies betaald. In plaats daarvan, krijgen zowel werkgevers als werknemers, via hun respectievelijke organisaties, toegang tot een “digitale marktplaats”. Voor maximaal bereik, omvat dit bestand banen in zowel de thuiszorg als de huishoudelijke dienstverlening, en uit zowel de gesubsidieerde als de niet gesubsidieerde sectoren. Door het brede aanbod kunnen werknemers na het beëindigen van één part-time dienstverband altijd snel aan een nieuwe komen; werkgevers hoeven niet lang zonder thuiszorg of –hulp te blijven.
• Alles staat en valt met de vrijheid van alle werknemers om zich te organiseren
  Een dergelijk systeem kan niet van boven worden gereguleerd. Het kan hooguit worden gefaciliteerd. Alles staat of valt namelijk bij een goede organisatie van zowel werkgevers als werknemers. Daarvoor is van groot belang dat alle werknemers in de sector, dus ook de migranten:
• zich vrij kunnen bewegen en deel kunnen nemen aan het maatschappelijk verkeer in Nederland;
• niet uitsluitend als inwonend hulp aan de slag kunnen, maar (ook) op zichzelf kunnen wonen en in meerdere huishoudens op part-time basis kunnen werken;
• steeds de vrijheid hebben om van werkgever(s) te veranderen.
  Een goede regeling van thuiszorg en huishoudelijke dienstverlening in Nederland wordt pas mogelijk als het Nederlandse vreemdelingenrecht migranten in die sector de vrijheid biedt om daaraan bij te kunnen dragen. Daarmee is de strijd nog niet gewonnen; die kan wel worden gevoerd.

Literatuur:
– Cranford, Cynthia (in druk): Toward Particularism with Security: Immigration, Race and the Organization of Personal Support Services in Los Angeles. In: Giles, Hoerder, Preston & Romero (eds.) Global Migration Systems of Domestic and Care Workers.
– Delp, Linda and Katie Quan (2002): “Homecare Worker Organizing in California: An Analysis of a Successful Strategy”, Labour Studies Journal 27(1): 1-23.
– Gavanas, Anna (2010): Who cleans the welfare state? Migration, informalization, social exclusion and domestic wervices in Stockholm. Stockholm: Institute for Futures Studies
– Lutz, Helma (2008): Vom Weltmarkt in den Privathaushalt. Die neuen Dienstmädchen im Zeitalter der Globalisierung (tweede editie) . Leverkusen Opladen: Barbara Budrich.
– Walsum, Sarah van (2011): Regulating Migrant Domestic Work in the Netherlands: Opportunities and Pitfalls, in Canadian Journal of Women and the Law (23) 1, p. 141-165.